Η εξέλιξη της τεχνολογίας βελτίωσε ποσοτικά και ποιοτικά τις ζωές μας. Όσοι δαιμονοποιούν την εισαγωγή της στην παράγωγη, διαφέρουν ελάχιστα, από τους Λουδίτες του 19ου αιώνα, οι οποίοι είχαν κηρύξει πόλεμο εναντίον της, αφού ένιωθαν να χάνουν τις δουλειές τους εξαιτίας της εμφάνισης υφαντικών μηχανών. Ο τεχνολογικός ντετερμινισμός είναι ένα παρωχημένο ιδεολόγημα που αποπροσανατολίζει την συζήτηση για την αύξηση της ανεργίας, διότι υποστηρίζει ότι η τεχνολογία από εργαλείο/μέσο που σχεδιάζεται και χρησιμοποιείται από τον δημιουργό του (άνθρωπο) μπορεί να μετατραπεί σε αυτόνομο οργανισμό που δρα ανεξάρτητα και πολλές φορές αντίθετα στην ανθρώπινη βούληση.
Η τεχνολογία δεν είναι απολυτός θεός, ούτε απόλυτος δαίμονας που πλανιέται πάνω από τις κοινωνίες του 21ου αιώνα. Τεχνολογικές καινοτομίες όπως το πρώτο παγκοσμίως «Αυτοματοποιημένο Συνεργείο» της Hyundai Motor Company όπου οι πελάτες ενημερώνονται για τις επισκευές των οχημάτων τους από tablet και λαμβάνουν πληροφορίες σε πραγματικό χρόνο μέσω ειδικών σημείων που υπάρχουν στους χώρους αναμονής σε όλα τα συνεργεία της μάρκας, είναι σίγουρα μια θετική εξέλιξη για τους πελάτες και ένα αναπόφευκτο γεγονός για τους απολυμένους εργαζόμενους. Η τεχνολογία είναι ένα μέσο/εργαλείο που χρησιμοποιείται για να ικανοποιήσει αλλά και να κατασκευάσει ανάγκες και να εξυπηρετήσει συμφέροντα στα πλαίσια ενός συγκεκριμένου συστήματος παραγωγής, διανομής και κατανάλωσης.
Η τεχνολογία δεν είναι απολυτός θεός, ούτε απόλυτος δαίμονας που πλανιέται πάνω από τις κοινωνίες του 21ου αιώνα. Τεχνολογικές καινοτομίες όπως το πρώτο παγκοσμίως «Αυτοματοποιημένο Συνεργείο» της Hyundai Motor Company όπου οι πελάτες ενημερώνονται για τις επισκευές των οχημάτων τους από tablet και λαμβάνουν πληροφορίες σε πραγματικό χρόνο μέσω ειδικών σημείων που υπάρχουν στους χώρους αναμονής σε όλα τα συνεργεία της μάρκας, είναι σίγουρα μια θετική εξέλιξη για τους πελάτες και ένα αναπόφευκτο γεγονός για τους απολυμένους εργαζόμενους. Η τεχνολογία είναι ένα μέσο/εργαλείο που χρησιμοποιείται για να ικανοποιήσει αλλά και να κατασκευάσει ανάγκες και να εξυπηρετήσει συμφέροντα στα πλαίσια ενός συγκεκριμένου συστήματος παραγωγής, διανομής και κατανάλωσης.
Ο Αυστριακός Χανς-Πέτερ Μάρτινσυν συγγραφέας (μαζί με τον Χάραλντ Σούμαν) του βιβλίου: "The global trap"(1997) είχε παρευρεθεί τον Σεπτέμβριο του...μακρινού 1995 στην πρώτη «κλειστή» διεθνή συνάντηση στο Σαν Φρανσίσκο, του «State of the World Forum» (SWF – Φόρουμ για την Κατάσταση του Κόσμου). Στη συνάντηση συμμετείχαν πεντακόσιοι «ηγέτες» (Θάστερ, Μπους κ.α.) από 50 χώρες, οι οποίοι συζήτησαν το ενδεχόμενο να επαρκεί μόνο το 20% του ενεργού πληθυσμού στον πλανήτη για την παραγωγή όλων των αγαθών και των υπηρεσιών που χρειάζεται η ανθρωπότητα. Το ζητούμενο ήταν πώς θα μπορούσε το «πλεονάζον» 80% να παραμείνει «ήσυχο» και «παθητικό». Ο Ζμπίγκνιου Μπρεζίνσκυ (σύμβουλος Εθνικής Ασφαλείας των ΗΠΑ επί προεδρίας Τζίμμυ Κάρτερ 1977-1981 και στενός συνεργάτης επί δεκαετίες του Ντέιβιντ Ροκφέλλερ), είχε την «λύση»: Tittytainment (από «tits» τα γυναικεία στήθη και «entertainment», πληροφοριοδιασκέδαση). Ένα μείγμα αποπροσανατολιστικής διασκέδασης χαμηλού επιπέδου (reality shows, μεσημεριανάδικα, «πολιτικές συζητήσεις» show, κ.ο.κ.) και ενός κάποιου επαρκούς επιπέδου διατροφής. Εκτός από το 20% που θα συμμετέχει ενεργά στη ζωή, στην εργασία, στην ψυχαγωγία, ακόμη 1-2% του πληθυσμού θα τα καταφέρνει αφού θα έχει κληρονομήσει τεράστιες περιουσίες. Το τελικό συμπέρασμα της συζήτησης ήταν ότι τα μεσαία κοινωνικά στρώματα των Δυτικών χωρών θα εκλείψουν!
Μπορεί ο «παλιός», «καλός» καπιταλισμός να έχει μπει στο μουσείο των αρχαιοτήτων, δίπλα στο αδράχτι και το μπρούντζινο τσεκούρι, ωστόσο κάτω από τόνους καλωδίων οπτικών ινών, τρισεκατομμύριων bits
Αρχικά στον "καπιταλισμό του ελεύθερου ανταγωνισμού" (16ος αιώνας έως τα μέσα του 18ου) εκδηλώθηκε η διαδικασία της πρωταρχικής συσσώρευσης κεφαλαίου, ενώ κυριαρχεί η μικρή και μεσαία βιοτεχνία. ‘Έπειτα (μέσα του 18ου αιώνα έως τα τέλη του 19ου αιώνα) αρχίζει να κυριαρχεί η μεγάλη επιχείρηση ως αποτέλεσμα της αποικιοποίησης, ωστόσο δεν έχει αποκτήσει ολοκληρωμένα "μονοπωλιακά" χαρακτηριστικά. Η πρώτη μεγάλη κρίση (1873 – 1895), συνδέθηκε με το πέρασμα στο μονοπωλιακό καπιταλισμό, την αντιδραστικοποίηση της αστικής τάξης, την ποιοτική και ποσοτική άνοδο του εργατικού κινήματος που συμπυκνώνεται στον αγώνα για το οκτάωρο. Η πρώτη μεγάλη τεχνολογική αναδιάρθρωση ξεκινά στα μέσα του 19ου αιώνα με την εισαγωγή της ατμομηχανής, φέρνοντας επανάσταση στις μεταφορές (ατμόπλοια, τραίνα) και στο παγκόσμιο εμπόριο. Επίσης εισηχθεί στην (πολύ πρώιμη) βιομηχανική παραγωγή, αρχίζοντας απ’ τους αργαλειούς στα (αγγλικά) υφαντουργεία και αυξάνοντας θεαματικά την παραγωγικότητα. Ακόμη ο τηλέγραφος βοήθησε τις επικοινωνίες μεγάλων αποστάσεων, κυρίως για λογαριασμό των μεγάλων επιχειρήσεων. Σταδιακά κυριαρχεί ο "μονοπωλιακός καπιταλισμός", διότι παρατηρείται η συγκέντρωση και συγκεντροποίηση του κεφαλαίου σε μεγάλες μονοπωλιακές επιχειρήσεις. Η δεύτερη τεχνολογική αναδιάρθρωση συνδύαζε περισσότερες τεχνολογίες και εφευρέσεις, σε περισσότερους τομείς. Γενικεύεται η χρήση του ηλεκτρισμού, του ραδιοφώνου, του σινεμά, ενώ μπαίνουν στην παραγωγή εφευρέσεις της χημείας και της φυσικής. Ξεκινώντας απ’ την αυτοκινητοβιομηχανία καθιερώνονται οι “αλυσίδες μαζικής παραγωγής” (ταιηλορισμός / φορντισμός). Το δεύτερο τεχνολογικό κύμα οδήγησε στην δεύτερη μεγάλη κρίση (1929 – 45) η οποία συνδέθηκε με την καταστροφή παραγωγικών δυνάμεων και πάνω από όλα της εργατικής δύναμης (δύο παγκόσμιοι πόλεμοι). Συνδέθηκε επίσης με την "ολοκλήρωση" του κρατικού μονοπωλιακού καπιταλισμού, την προώθηση του κευνσιανισμού – κράτους πρόνοιας που αποτέλεσε την πολιτική απάντηση στο εργατικό και κομμουνιστικό κίνημα που έβγαινε από τον πόλεμο ενισχυμένο (αν και είχε ξεκινήσει η μετάλλαξη/εκφυλισμός των κομμουνιστικών κομμάτων). Είναι πλέον η εποχή του "ιμπεριαλιστικού σταδίου" για τον καπιταλισμό. Από τις αρχές του '70 ξεκινά το στάδιο του "ολοκληρωτικού καπιταλισμού" . Η κρίση του 1973 – 85, (κρίση της κευνσιανικής διαχείρισης του συστήματος) είχε σαν αποτέλεσμα όλοι οι κρίσιμοι δείκτες (ποσοστό κέρδους, ρυθμοί συσσώρευσης και μεγέθυνσης του συστήματος κλπ.) να παρουσιάζουν πτωτική τάση και πάρα τα διαδοχικά νεοφιλελεύθερα και σοσιαλφιλελεύθερα πολιτικά κύματα των νεοσυντηρητικών αναδιαρθρώσεων των δεκαετιών του ’80 και του ’90 και τις συγκυριακές ανακάμψεις, οδηγήθηκαν στη σημερινή κρίση. Tο τρίτο κύμα τεχνολογικής αναδιάρθρωσης ξεκίνησε στα μέσα της δεκαετίας του 1970 με την εισαγωγή της πληροφορικής που οδηγεί σήμερα στην πληροφορική αυτοματοποίηση της εργασίας.
Οι τεχνολογικές καινοτομίες εισάγονται πρώτα σε κλάδους και τομείς της οικονομίας που μπορούν να αποφέρουν άμεσο κέρδος. Ενδεικτικό παράδειγμα είναι οι ηλεκτρονικές εντολές των διεθνών χρηματιστηριακών και χρηματοπιστωτικών αγορών, οι οποίες είναι εξαιρετικά ασταθείς εξαιτίας της τρομερής ταχύτητας με την οποία πραγματοποιούνται. Πρόσφατη μελέτη (2013) ερευνητών, με επικεφαλής τον καθηγητή φυσικής Νιλ Τζόνσον του πανεπιστημίου του Μαϊάμι που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό "Nature Scientific Reports", αναφέρει την ύπαρξη ενός παγκόσμιου «οικοσύστηματος» αλληλεπιδρώντων ρομπότ, το οποίο ουσιαστικά κατευθύνει τις παγκόσμιες χρηματοοικονομικές αγορές, εκτελώντας αδιάκοπα συναλλαγές με ταχύτητες άπιαστες για τους ανθρώπους. Ο συνεχής ανταγωνισμός για ολοένα ταχύτερα συστήματα αυτόματης διαπραγμάτευσης στις χρηματαγορές έχει οδηγήσει στην ανάπτυξη αλγορίθμων λογισμικού που λειτουργούν πολύ πιο γρήγορα από την μέγιστη δυνατή ταχύτητα ανταπόκρισης ενός ανθρώπου. Ένας επαγγελματίας σκακιστής χρειάζεται περίπου 650 χιλιοστά του δευτερολέπτου για να κάνει την επόμενη κίνησή του, όμως ένας αλγόριθμος διαπραγμάτευσης μπορεί να «παίξει» στις αγορές μέσα σε μόλις ένα κλάσμα του χιλιοστού του δευτερολέπτου (δηλαδή σε λιγότερο από 0,001 δευτερόλεπτα). Οι ερευνητές ανέλυσαν τις συναλλαγές στις αγορές διεθνώς μεταξύ των ετών 2006 - 2011 και βρήκαν 18.520 ακραία συμβάντα που διήρκεσαν το καθένα λιγότερο από ενάμιση δευτερόλεπτο. Ένα πολύ σύντομο χρονικό διάστημα στη διάρκεια του οποίου όμως έλαβαν χώρα τόσο απότομα «κραχ», όσο και απότομα «μπουμ» τιμών. Όσο η ταχύτητα των ρομποτικών συναλλαγών πέφτει όλο και πιο κάτω από τον φυσιολογικό χρόνο αντίδρασης ενός ανθρώπου, τόσο αυξάνεται δραματικά ο αριθμός αυτών των σύντομων απότομων «σκαμπανεβασμάτων» στις τιμές των μετοχών, συναλλάγματος και άλλων τίτλων στις διάφορες αγορές χρήματος και προϊόντων. Σύμφωνα με το Νιλ Τζόνσον, υπάρχει μια αναλογία με τη φύση: «Εφόσον διατηρείται σωστός συνδυασμός ανάμεσα στα θηράματα και στους θηρευτές, υπάρχει μια ισορροπία. Όταν όμως εμφανίζονται θηρευτές υπερβολικά γρήγοροι, τότε δημιουργούνται ακραία γεγονότα. Αυτό που βλέπουμε σήμερα εξαιτίας των ταχύτατων υπολογιστικών αλγορίθμων, είναι η επικράτηση των θηρευτών στις συναλλαγές, καθώς ο θηρευτής δρα προτού καν το θήραμά του καταλάβει ότι αυτός βρίσκεται εκεί».
Είχε προηγηθεί η παρουσίαση της έρευνας του δρ Αλεξάντερ Γουίσνερ-Γκρος του πανεπιστημίου Χάρβαρντ στην ετήσια συνδιάσκεψη της Αμερικανικής Φυσικής Εταιρίας(2011) σύμφωνα με την οποία οι κερδοσκόποι με τη χρήση ηλεκτρονικών υπολογιστών στα dealing rooms, μπορούν να εκμεταλλευτούν την διαφορά αποδόσεων που διαπιστώνουν σε χρηματοοικονομικά προϊόντα απομακρυσμένων γεωγραφικά αγορών και έτσι αστραπιαία μετακινούν μαζικά κεφάλαια για να αξιοποιήσουν και να καρπωθούν το οριακά μεγαλύτερο κέρδος. Σύμφωνα με τον δρ Αλεξάντερ Γουίσνερ-Γκρος ο επόμενος στόχος των χρηματοοικονομικών οργανισμών είναι να βρουν τρόπους εξάλειψης της καθυστέρησης ανάμεσα στην εντολή και στον χρόνο μεταφοράς της. Πρακτικά πρέπει να γίνουν ταχύτερα τα καλώδια οπτικών ινών, μέσω των οποίων μεταφέρονται οι εντολές των συναλλαγών. Η σημερινή τεχνολογία πλησιάζει τα φυσικά όριά της, καθώς οι εντολές συναλλαγών ταξιδεύουν σχεδόν με το 90% της ανώτατης ταχύτητας που είναι θεωρητικά δυνατό να ταξιδέψει το φώς μέσα στις οπτικές ίνες. Σύμφωνα με την έρευνα υπάρχουν στον πλανήτη συγκεκριμένα γεωγραφικά σημεία που είναι ιδανικά για την εκτέλεση χρηματοοικονομικών συναλλαγών, τα οποία βρίσκονται κάπου ανάμεσα στα μεγάλα χρηματοοικονομικά κέντρα. Έτσι ο κερδοσκόπος αυξάνει την πιθανότητα να αγοράσει φθηνότερα και αμέσως μετά να πουλήσει ακριβότερα. Αυτές οι ιδανικές τοποθεσίες βρίσκονται στην μέση των ωκεανών, ωστόσο ο Γουίσνερ ανέφερε ότι η δεύτερη καλύτερη λύση για μια εταιρία είναι να χρησιμοποιήσει ένα επίγειο κέντρο συναλλαγών όσο γίνεται κοντύτερα στο ιδανικό σημείο της υδρογείου (π.χ. αντί να κάνει τις συναλλαγές της από τα γραφεία της στη Νέα Υόρκη, να τις κάνει από τις βόρειες ακτές του Καναδά). Όποια εταιρία αποκτήσει πρώτη αυτό το φυσικό πλεονέκτημα σε σχέση με το δίκτυο των οπτικών ινών παγκοσμίως, θα αποκτήσει και σημαντικό ανταγωνιστικό πλεονέκτημα - μέχρι να την ακολουθήσουν μαζικά άλλες εταιρίες. Ίσως σε μερικά χρόνια νέα διεθνή χρηματοοικονομικά κέντρα να ξεφυτρώσουν σε απομονωμένα μέρη σε υψηλά γεωγραφικά πλάτη (κοντά στο Βόρειο Πόλο) ή σε εξωτικά και ακατοίκητα νησιά στην μέση των ωκεανών.
Σάλο προκάλεσε (και φυσικά οργή της wall street) το βιβλίο Flash Boys: A Wall
Επί τρεις αιώνες το συγκεκριμένο σύστημα έχοντας ως ακρογωνιαίο λίθο το κίνητρο του κέρδους πρόσφερε μεγάλα τεχνολογικά επιτεύγματα στην ανθρωπότητα. Το κέρδος παράγεται με την απόσπαση υπεραξίας από τον εργαζόμενο. Η εργασία χωρίζεται σε δύο μέρη. Αρχικά ο εργαζόμενος δεν κάνει τίποτε άλλο απ' το να κερδίζει την αξία την εμπορευμάτων που είναι απαραίτητα για τη συντήρηση του. Έπειτα δημιουργεί μια συμπληρωματική αξία (υπεραξία), από που προκύπτει το κέρδος μιας επιχείρησης. Η απόσπαση της υπεραξίας πραγματοποιείται με δύο τρόπους (και πολύ συχνά με χρησιμοποίηση και των δύο). Είτε με επιμήκυνση της εργάσιμης ημέρας και εντατικοποίηση της δουλειάς του εργαζόμενου (απόλυτη υπεραξία), είτε με σταθερό ωράριο, αλλά με εισαγωγή της τεχνολογίας στην παραγωγή, οπότε έχουμε αύξηση της παραγωγικότητας του εργαζόμενου, συνεπώς αύξηση και της υπεραξίας που παράγει (σχετική υπεραξία). Το επενδυμένο κεφάλαιο (π.χ. μιας επιχείρησης) διακρίνεται σε σταθερό (εγκαταστάσεις, μηχανές, πρώτες ύλες κ.λπ.) και σε μεταβλητό (μισθούς ανθρώπων για την αγορά της εργατικής τους δύναμης). Ο τεχνολογικός εκσυγχρονισμός είναι αναπόφευκτος αφού, όταν εισάγεται σε μια επιχείρηση, αυξάνει το μερίδιο κερδών της έναντι των ανταγωνιστριών. Παράλληλα η εφαρμογή νέων τεχνολογιών οδηγεί σε αύξηση της παραγωγικότητας της εργασίας, συνεπώς και σε αύξηση απόσπασης της σχετικής υπεραξίας, ενώ αυξάνει το σταθερό κεφάλαιο σε σχέση με το μεταβλητό κεφάλαιο. Ωστόσο η αύξηση του σταθερού κεφαλαίου οδηγεί στην μείωση του ποσοστού κέρδους, διότι η μόνη πηγή υπεραξίας είναι η ανθρώπινη εργασία.
Οι επιχειρήσεις από τα μέσα του 1970 για να λύσουν αυτό τον γόρδιο δεσμό, προσπάθησαν να συγκρατήσουν την μείωση του ποσοστού κέρδους μέσω της χρηματιστηριοποίησης τους. Ο χρηματοπιστωτικός τομέας μεγεθύνθηκε σε πρωτόγνωρο βαθμό. Το 2004 η χρηματιστηριακή αποτίμηση της αξίας των εταιρειών του συγκεκριμένου τομέα έφτανε το 29% της αξίας των μη-χρηματοπιστωτικών, δηλαδή είχε τετραπλασιαστεί μέσα σε 25 χρόνια. Η αναλογία των κερδών των χρηματοπιστωτικών επιχειρήσεων προς τα κέρδη των μη-χρηματοπιστωτικών, είχε αυξηθεί από 6% στις αρχές της δεκαετίας του 1950 και της δεκαετίας του 1960, σε περίπου 26% το 2001. Η General Electric και η General Motors είναι δυο χαρακτηριστικες περιπτώσεις. Οι δυο εταιρίες κατέφυγαν σε αυτή την λύση για να αντιμετωπίσουν την κρίση των κερδών τους. Μέσα σε διάστημα σαράντα ετών πήγαν από ποσοστά κέρδους του 20% στο 5%, και από αυτό το 5% το 40% ήταν αποτέλεσμα κερδοσκοπικής δραστηριότητας. Η χρηματιστηριοποίηση αναπτύχθηκε και επιμένει ακόμη και σε περιόδους μερικής ανάκαμψης. Μεταξύ 1950 και 1980 το 15% του κεφαλαίου προοριζόταν για κερδοσκοπία, ωστόσο από 1980 ως το 2003 η αναλογία του κερδοσκοπικού κεφαλαίου ανήλθε στο 25%. Ουσιαστικά πρόκειται για μια προσπάθεια να ξεπεραστεί η έλλειψη κέρδους από την παραγωγή. Όμως η υπεραξία δημιουργείται στη διαδικασία της παραγωγής, ενώ το χρηματιστηριακό κέρδος δεν είναι τίποτε άλλο παρά ένας μηχανισμός μεταφοράς της, ώστε να δημιουργηθεί πλασματικό κεφαλαίο. Όταν ξέσπασε η τελευταία κρίση αναπόφευκτα αυτό το πλασματικό κεφάλαιο οδηγήθηκε στην καταστροφή.
H συνεχής τεχνολογική και επιστημονική εξέλιξη, η αναδιοργάνωση της παραγωγής, η μείωση του εργατικού κόστους, η αύξηση της ανεργίας, είναι αναπόφευκτες διαδικασίες. Είναι αφελείς όσοι υποστηρίζουν πως είναι εφικτή η επιστροφή στον ελεύθερο ανταγωνισμό ή στο κευσιανο κοινωνικό κράτος. Ο τροχός της ιστορίας δεν μπορεί να γυρίζει πίσω στην εποχή των σπηλαίων.
Ωστόσο η κατασπατάληση ανθρώπινων, άυλων και υλικών πόρων για την εξεύρεση λύσεων, ώστε να συνεχιστεί η δημιουργία πλασματικού κεφαλαίου δείχνει τα όρια και τα αδιέξοδα του σημερινού συστήματος παραγωγής, διανομής και κατανάλωσης. Tον Απρίλιο (2014) κυκλοφόρησε στις Η.Π.Α. τοβιβλίο του Τζέρεμι Ρίφκιν: “The zero marginal cost society – The internet of things, the collaborative commons and the eclipse of capitalism”. Ο συγγραφέας που έχει διατελέσει σύμβουλος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και πολλών κυβερνήσεων σε διάφορες χώρες και μόνο αντικαπιταλιστής δε μπορεί να θεωρηθεί, υποστηρίζει ότι η συντελούμενη συγχώνευση του Διαδίκτυο των Επικοινωνιών, με το αρχάριο Διαδίκτυο Ενέργειας και το Διαδίκτυο Διαχείρισης Υλικού σε μια πρωτοφανή έξυπνη υποδομή του 21ου αιώνα -με όνομα Διαδίκτυο Πραγμάτων (Internet of Things-ΙοΤ), θα κάνει δυνατή τη παραγωγή με σχεδόν μηδενικό οριακό κόστος όλο και περισσότερων προϊόντων και υπηρεσιών. Άνθρωποι, μηχανές, φυσικοί πόροι, παραγωγικές γραμμές, διαχείριση υλικών, διαδίκτυο, πλέγμα ηλεκτρισμού, καταναλωτικές συνήθειες, ροές ανακύκλωσης και σχεδόν κάθε όψη της οικονομικής και κοινωνικής ζωής θα είναι συνδεδεμένα μέσω αισθητήρων και λογισμικού στην πλατφόρμα του Διαδικτύου των Πραγμάτων συνεχώς ταΐζοντας με Μεγάλα Δεδομένα (Big Data) κάθε κόμβο – επιχειρήσεις, σπίτια, οχήματα – κάθε στιγμή σε πραγματικό χρόνο. Ο συγγραφέας υποστηρίζει «...διαφαίνεται ότι συνδέοντας του πάντες και όλα σε ένα διεθνές δίκτυο που οδηγείται από την παραγωγικότητα θα οδηγηθούμε γρηγορότερα στην εποχή των σχεδόν δωρεάν προϊόντων και υπηρεσιών και με αυτό, στην συρρίκνωση του καπιταλισμού στο επόμενο μισό του αιώνα.».
Το σίγουρο είναι ότι η πληροφορική αυτοματοποίηση δεν θα οδηγήσει… αυτόματα στην υποχώρηση και σε τελικό στάδιο στη δύση του σημερινού οικονομικού προτύπου. Ο πλούτος τείνει να γίνει κληρονομικό δικαίωμα και δύσκολα θα παραιτηθούν οικειοθελώς κάποιοι από αυτό. Επίσης σίγουρο είναι ότι πλέον οποιοσδήποτε τολμά να εκφράσει άποψη έστω και ελάχιστα διαφορετική από τους Νεοφιλελεύθερους ταλιμπάν κατευθείαν… κακοχαρακτηρίζεται ως αντικαπιταλιστής κτλ. Τελευταίο κρούσμα ο γάλλος σοσιαλδημοκράτης οικονομολόγος Τόμας Πίκετι. Ο Τομάς Πικετί έκανε διδακτορικό στη London School of Economics, από το 1993 έως το 1995 δίδαξε στο ΜΙΤ των ΗΠΑ, ενώ μετά την επιστροφή του στη Γαλλία ανέλαβε τη διεύθυνση της Οικονομικής Σχολής του Παρισιού. Στις προεδρικές εκλογές του 2007 ήταν οικονομικός σύμβουλος της Σεγκολέν Ρουαγιάλ, ενώ προ διετίας ήταν υποστηρικτής του Φρανσουά Ολάντ. Στο “Capital in the Twenty-First
Τέλος όλοι αυτοί οι νεοφιλελε τύποι, οι οποίοι προσπερνώντας την πραγματικότητα το μόνο που τους έμεινε μοιρολατρικά να ψελλίζουν σαν επιχείρημα είναι πως ο σημερινός κόσμος μπορεί να μην είναι ο καλύτερος δυνατός, αλλά ο μόνος δυνατός, ίσως την επόμενη φορά που θα πάνε να στηθούν στην ουρά του ΟΑΕΔ για να προσληφθούν με 500 ευρώ μικτά για 5 μήνες να χουν χρόνο να σκεφτούν για την κρίση, την τεχνολογία και την ανεργία. Από δω και στο εξής ο ρόλος του «χρήσιμου ηλίθιου» θα έχει αυξημένη ζήτηση στην αγορά… ανεργίας, αφού (ευτυχώς για κάποιους) παρόλη την αλματώδη αύξηση της τεχνολογίας θα συνεχίζουν να ισχύουν τα σοφά λόγια του Αρκά «Η τεχνητή νοημοσύνη δεν μπορεί να κερδίσει την φυσική ηλιθιότητα».
